رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی پرچرب و کم کربوهیدرات است که منبع انرژی بدن را از گلوکز به چربی تغییر می دهد. برای برخی از کودکان مبتلا به صرع، این رژیم غذایی با تغییر متابولیسم مغز، دفعات تشنج کودکان را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد و زمانی مورد توجه قرار می گیرد که دارو به اندازه کافی موثر نباشد.
نحوه اثربخشی و کنترل تشنج کودکان با رژیم کتوژنیک، همچنان ناشناخته است؛ با این حال، این رژیم در این مورد جواب داده و به یکی از برنامه های غذایی محبوب تبدیل شده است.
رژیم غذایی کتوژنیک چیست؟
رژیم غذایی کتوژنیک (کتو) یک رژیم غذایی با چربی بالا، کربوهیدرات کم و پروتئین کافی برای رشد و حفظ رژیم غذایی است.
به طور معمول، نسبت 3 تا 4 گرم چربی به ازای هر 1 گرم کربوهیدرات و پروتئین را رعایت می کند. این بدان معناست که حدود 90 درصد کالری از چربی به دست می آید و کسانی که در رژیم هستند باید بیشتر غذاهای چرب مانند کره و خامه بخورند.
ممکن است این کار وحشتناک به نظر برسد اما دستور های غذایی خلاقانه زیادی وجود دارد که این رژیم را به یک برنامه خوشمزه تبدیل می کنند.
آنچه رژیم کتوژنیک سنتی را از رژیم اصلاح شده اتکینز متمایز می کند توجه جدی به مصرف غذا و محدودیت در کالری کل است.
این رژیم غذایی برای کنترل تشنج کودکان جواب داده است و مفید خواهد بود.
رژیم کتوژنیک برای کودکان
برخی از کودکان مبتلا به صرع ممکن است تشنج های ناتوان کننده تا صدها مورد در روز داشته باشند که می تواند کیفیت زندگی آنها را به شدت محدود کرده و آنها را از شرکت در مدرسه و فعالیت های اجتماعی باز دارد.
کنترل تشنج کودکان، اولین گام در کمک به کودکان مبتلا به صرع برای داشتن یک زندگی عادی است. زمانی که دارو اثری ندارد و یا عوارض جانبی ناشی از آن بیش از حد است، رژیم کتوژنیک برای کودکان ممکن است به عنوان یک گزینه درمانی ارائه شود.
براساس یک گزارش اجتماعی در سال ۲۰۰۸ از یک هیئت متخصص بین المللی، کنترل تشنج کودکان با رژیم کتوژنیک « بایستی پس از استفاده ناموفق از دو داروی ضد تشنج به کودک پیشنهاد شود.» این رژیم باید تحت نظارت دقیق یک تیم پزشکی با تجربه – از جمله یک متخصص تغذیه – شروع و حفظ شود.
رژیم کتوژنیک برای هر کودک متفاوت است و این امر به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- سن و وزن کودک
- نحوه غذا خوردن کودک و خانواده (کوشر، حلال، گیاهخواری، ارگانیک)
- نسخه رژیم غذایی کودک (ترکیب خاصی از چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات های وزن شده)
رژیم کتوژنیک برای تمامی انواع تشنج مفید است؟
رژیم کتوژنیک می تواند برای تمامی انواع تشنج و سندرم های صرع موثر باشد. برخی از اختلالات خاصی که اغلب به رژیم غذایی جواب می دهند عبارتند از: اسپاسم نوزادی، صرع میوکلونیک-آستاتیک، سندرم دراوت، سندرم دوز، صرع میوکلونیک-استاتیک، سندرم رت، کمبود GLUT-1 و بیماری توبروس اسکلروزیس.
رژیم کتوژنیک در درمان اسپاسم نوزادان
آکادمی نورولوژی آمریکا و انجمن عصب شناسی کودکان، هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) را به عنوان خط اول درمان اسپاسم نوزادان توصیه می کنند. هدف این دارو متوقف کردن کامل اسپاسم نوزادان و بهبود EEG غیر طبیعی است. در برخی موارد، متخصصان مغز و اعصاب اطفال داروی تشنج سابریل (ویگاباترین) را به ویژه برای بیماران مبتلا به توبروس اسکلروزیس تجویز می کنند. هر دو دارو عملکرد خوبی دارند اما پزشک شما در مورد اینکه کدام دارو ممکن است انتخاب بهتری برای کودک شما باشد، توضیح خواهد داد.
در صورت عملکرد نامناسب این داروها، رژیم کتوژنیک می تواند به خصوص در اوایل دوره اختلال مفید باشد. نشان داده شده است که استفاده از رژیم غذایی کتوژنیک فقط با شیر خشک برای نوزادان و کودکان تغذیه شده با لوله گوارشی، بهتر از داروها در طول زمان عمل می کند.
به طور معمول، کودکان در یک مرکز صرع سطح چهار، درمان خود را شروع می کنند و به عنوان بیماران بستری توسط یک تیم رژیم غذایی کتوژنیک – که ممکن است شامل یک متخصص مغز و اعصاب اطفال، متخصص صرع اطفال، متخصص تغذیه، پرستار و مددکار اجتماعی باشد – تحت نظر قرار می گیرند.
رژیم کتوژنیک چقدر خوب عمل می کند؟
با اینکه این رژیم برای هر کودکی جواب نمی دهد، اما مطالعات متعدد نشان داده اند که رژیم کتوژنیک در بسیاری از کودکانی که تشنج آنها با دارو قابل کنترل نیست یا آنهایی که قادر به تحمل عوارض جانبی داروهای خود نیستند، باعث کاهش یا جلوگیری از تشنج می شود.
بیش از نیمی از کودکانی که رژیم می گیرند، حداقل 50 درصد تعداد تشنج های خود را کاهش می دهند. رژیم کتوژنیک می تواند پس از یک هفته اثر مثبت داشته باشد اما اکثر اوقات چند هفته تا چند ماه طول می کشد تا قضاوت کنیم که آیا به طور کلی موثر خواهد بود یا خیر. اگر رژیم غذایی با موفقیت تشنج ها را کنترل کند، ممکن است برای چندین سال تحت نظارت تیم مراقبت کودک ادامه یابد. بسیاری از کودکانی که از رژیم کتوژنیک استفاده می کنند به مصرف داروهای تشنج ادامه می دهند، اما به طور متوسط به داروی کمتری نیاز دارند که اغلب دوز همان دارو نیز کاهش می یابد.
آیا رژیم کتوژنیک عوارض جانبی دارد؟
رژیم کتوژنیک ممکن است در برخی از کودکان باعث بروز عوارض جانبی مانند یبوست، رفلاکس، تغییر وزن و سنگ کلیه (به دلیل تجمع اسید اوریک در خون) شود. این مشکلات را می توان با هیدراته ماندن و نظارت دقیق به حداقل رساند. بعضی از خانواده ها همچنین متوجه تغییرات خلقی مانند بیش فعالی یا تحریک پذیری در کودکان خود می شوند.
بسیاری از این عوارض جانبی را می توان با تنظیم رژیم غذایی یا با مصرف داروهای مناسب، کاهش داد.
اگر قصد استفاده از رژیم کتوژنیک را دارید، از پزشک کودک خود بخواهید که تمام عوارض جانبی احتمالی، آنچه را که باید مراقب باشید و اقدامات مورد نیاز را توضیح دهد.
نکات قابل توجه برای خانواده ها
- برنامه ریزی و تهیه وعده غذایی رژیم کتوژنیک زمان بر است. این رژیم می تواند در برنامه خانواده شما جا گیرد، اما به تمرین نیاز دارد و با تطبیق پذیری با روال جدید آسان تر می شود. تمام غذاها یا شیر خشک باید روزانه وزن شده و هر وعده غذایی بایستی به طور کامل خورده شود.
- این رژیم غذایی بسیار محدود کننده است، به خصوص برای یک کودک خردسال. کتوژنیک، نوع و مقدار غذا را کنترل می کند. بعضی کودکان ممکن است در مدرسه احساس انزوا کنند، زیرا نمی توانند غذای «عادی» بخورند. بسیاری از آنها نمی توانند یا تمایلی به رعایت کردن این رژیم ندارند، اما اکثرشان آن را جایگزین بسیار بهتری نسبت به تشنج های مکرر می دانند.
- می تواند با تمام رژیم های غذایی قومیت های مختلف – و همچنین برای کودکانی که به محصولات لبنی حساسیت دارند – سازگار شود (هرچند این امر می تواند محدودیت انتخاب های غذایی را بیشتر از پیش کند). متخصص تغذیه در طول مسیر، پشتوانه خوبی برای شما خواهد بود و می تواند به محاسبه رژیم غذایی با غذاهایی که کودک شما دوست دارد، کمک کند.
- این احتمال وجود دارد که – صرف نظر از اینکه رژیم چقدر دقیق رعایت شود – برای برخی از کودکان موثر نباشد.
- کودکان بایستی رژیم کتوژنیک را تحت نظر پزشک رعایت کنند. این چیزی نیست که به تنهایی آن را امتحان کنید.
آیا رژیم غذایی کتوژنیک را به دیگران توصیه می کنید؟
یک پژوهش ۳ تا ۶ ساله بر روی ۱۵۰ کودک مبتلا به صرع تحت رژیم کتوژنیک، این سوال را از والدین پرسید که «آیا شما این رژیم غذایی را به فرد دیگری توصیه می کنید؟»
اکثریت قریب به اتفاق (90 درصد) از والدین پاسخ دادند که آن را توصیه می کنند. با اینکه رژیم کتو بسیار محدودکننده، وقت گیر و نیازمند رعایت سفت و سخت است، اکثر والدین به این نتیجه رسیده بودند که مزایای بالقوه کتو بیشتر از معایب آن است. حتی بسیاری از آنها بیشتر در مورد عوارض جانبی داروها نگران بودند.
آیا رژیم های غذایی خاص دیگری برای تشنج وجود دارد؟
بله. سایر رژیم های غذایی خاص عبارتند از: رژیم اصلاح شده اتکینز، درمان با شاخص گلیسمی پایین و رژیم کتوژنیک MCT. این موارد ممکن است به جای رژیم کتوژنیک برای بعضی از کودکان استفاده شوند.
